Yazar: Aiskhylos

Zincire Vurulmuş Prometheus, Aiskhylos tarafından MÖ. yaklaşık 472-458 yılları arasında yazılmış bir oyundur ve Aiskhylos’un günümüze ulaşan oyunları arasında yer almaktadır.

Oyun aslında politik bir trajedidir. Zeus bir tirandır ve ona isyan eden tek kişi Prometheus’tur. Bu yüzden korkunç bir cezaya çarptırılan Prometheus, Zeus gibi tiranlar olduğu sürece acılarının dinmeyeceğini, özgür olamayacağını söyler durur. Prometheus’tan Homeros bahsetmez ancak Hesiodos, Thegonia’da ondan sık sık bahseder. Oyun bir prologos, bir parados, üç stasimon, dört epeisodion ve bir eksodos’tan oluşur.

Özet

Prometheus, bütün sanatların kaynağı ateşi çalıp insanlara verdiği için Zeus onu cezalandırmıştır. Bia (şiddet) ve Kratos (güç), Prometheus’un kollarından tutarak sahneye getirirler. Burası İskit ülkesindeki ıssız topraklardır. Yanlarında Hephaistos da vardır ve olanlara çok üzgündür. Ateşi onun değil de başkasının çalmış olmasını dilediğinde, Kratos kızar ve aşağıdaki gibi yanıt verir:

Her varlık çoktan bir kaderle yükümlenmiş,
Tanrıların başıdır yalnız yükümlü olmayan:
Zeus’tan başkası özgür değildir.

Böylece Prometheus’u oraya zincirleyip giderler. Ardından koro yani Okenaos’un kızları kanatlı atların çektiği bir araba ile gelirler. Onlar da çok üzgündür.

Prometheus, Kronos ile Zeus birbirine girdiğinde, titanlara gücü akılla yenebileceğini söylemiş ama kimse onu dinlememiştir. Prometheus da Zeus’n yeneceğini bildiğinden ona taraf olmuştur ve şimdi bütün Kronos taraftarları Tartaros’a hapsedilmiştir. Zeus da tahta geçip, tanrılara şeref payını dağıtmıştır. İnsanları yok etmek istediğinde buna bir Prometheus karşı çıkmıştır. Sahneye Okenaos girer ve ona yardım etmek istediğini söyler. Prometheus da kardeşi Atlas’ın ve Typhon’un başına gelenlerden sonra böyle bir yardım istemediğini söyler, böylece Okenaos gider.

Prometheus, koroya insanlara neler öğrettiğini birbir anlatır. Koro, Zeus’un bile Morialar (kader) ve Erinyslerden üstün olmadığını söyler.

Sahneye İo girer. Prometheus onu tanır. İo kendi hikâyesini anlatır. Geceleri rüyasında Zeus’u gördüğünü, rüyasını babasına anlattığında Argos kralı İnakhos’un her yere adamlarını gönderip, tanrının talebini öğrenmeye çalıştığını ama bir açıklama bulamadığını anlatır. En sonunda biri krala kızını evden kovması gerektiğini söyler ve kralda öyle yapar. Ardından İo aniden ineğe dönüşür ve onu ısırıp canını yakan bir at sineği musallat olmuştur. Başınada sayısız gözü olan çoban Argos’u dikmişlerdir. İo sinekten kaçıp ülke ülke gezerken, Argos da onu izlemiştir. Koro bile onun durumuna üzülür ve Prometheus, İo’ya geleceğini anlatmaya karar verir. İo’ya gitmesi gereken yerleri birbir söyler. Hatta İstanbul Boğazı’nın ondan dolayı Bosphoros diye anılacağını bile anlatır. İo gideceği yerleri duyunca ölmek ister, Prometheus bunun üzerine şöyle der:

Benim acılarıma hiç katlanamazdın demek!
Kader ölmeme de izin vermiyor
Yalnız ölüm kurtarabilirdi beni,
Oysa çektiğim işkencelerin sonu yok
Zeus tahtından düşmedikçe.

İo, Prometheus’u kurtarmak ister ama Prometheus, onun soyundan on kuşak sonra üçüncüsünün kendisini kurtaracağını söyler. (Herakles) Sonra İo’nun hikyesinin devamını anlatır. İo, en sonunda Nil kıyılarına varacaktır ve orada Zeus’un karısı olacaktır ve ona Epaphos isimli bir oğul doğuracaktır. İo’dan gelen beşini kuşakta elli kız İo’nun memleketi Argos’a geri dönecektir. (Danaidler) Onlarla evlenmek isteyen amcaoğlu elli oğlanda oraya gidecektir ve kırkdokuzu kızlar tarafından öldürülecektir. Sadece tek bir gelin ile damat kalacak ve onlardan Argos kral soyu oluşacaktır.

İo’ya sinek daha çok musallat olunca İo kaçıp gitmek zorunda kalır.

Prometheus, Zeus’un sonunda Kronos gibi olacağını söyler. Sahneye Hermes girer ve Zeus’un kimi tahttan indireceğini sorar. Söylemezse kartalın her gün onu delik deşik edeceğini söylerek tehdit eder ama Prometheus yine de söylemez. Böylece koro ve Hermes, Prometheus’u terk ederek sahneden çıkarlar.